Het geheugen van de vakbeweging

Het verhaal dat iedereen wil vertellen

Al in 2009 troffen de eindredacteur en historicus Henk van Doremalen, Ari van Valen, de voorzitter van de stichting VBG en Huug Klooster die de VHV-boekenprojecten begeleidt,  elkaar in Tilburg. Doremalen: ‘Het zijn geen puur wetenschappelijke interviews. Dat is ook nooit de bedoeling geweest. Het verhaal dat iedereen wil vertellen staat centraal en ik heb het met mijn kennis van de sociaaleconomische geschiedenis van Tilburg in een kader gezet.’ Het interviewboek is ook het verhaal van de groei en de neergang van de Tilburgse industriesector in de jaren zestig en zeventig. Tussen 1963 en 1978 verdwenen 10.000 directe arbeidsplaatsen in de textiel op een bevolking in Tilburg van circa 160.000 mensen. Gestreefd werd naar een representatieve publicatie. ‘De eerste tien namen waren zo gevonden. Daarna werd het lastiger. Via Riek Flipse kreeg ik de namen uit de oude NVV-hoek, Ari van Valen was goed bekend met de voormalige katholieke vakbeweging maar het CNV- en Uniedeel waren lastiger te vinden. Het CNV was klein in Tilburg. Uiteindelijk werden er nog interviewkandidaten gevonden in Zeeuws-Vlaanderen’. Van Doremalen schreef ook de inleiding Transformatie van een textielstad waarin de opkomst en ondergang van de industrie, de rol van de kerk en de positie van NKV, NVV en CNV worden beschreven.

Zichzelf scholen

Een ding is Van Doremalen bijgebleven bij al de gesprekken die hij voerde: ‘Veel van de mensen hebben zich via werk en vakbond maatschappelijk opgewerkt, te beginnen met een LTS of LHNO,  tegenwoordig VMBO en zijn later in een managementpositie terechtkomen. Ook veel mensen die zich continu schoolden en cursussen volgden. Soms vraag je je af waar ze de tijd vandaan haalden.’ Van Doremalen geeft zelf een antwoord op die vraag. ‘Het ontbrak nog aan internet en zeker aan Facebook en Twitter en de TV kon ook uit.  En het klinkt heel traditioneel: de partner (de vrouw) speelde er een grote rol bij. Bovendien vond iedereen het heel gewoon om maatschappelijk actief te zijn, in het verenigingsleven, in de buurt en vaak ook nog in de plaatselijke politiek en de kerk.’

Fusie rood en rooms

VHV-voorzitter Lodewijk de Waal had eerder ook de moeilijkheden in het Tilburgse vakbondswerk gesignaleerd ‘en de pijn die de verdeeldheid tussen groepen en vervolgens de fusie van NKV en NVV hadden veroorzaakt.’ De 91-jarige Theo Spitters herinnert zich dat de omvorming van de katholieke St. Raphael tot uiteindelijk de Vervoersbond FNV niet zonder slag of stoot verliep. ‘Wij hechtten aan onze geestelijke katholieke principes. Dat botste weleens.’ Van Doremalen noemt het een ‘moeizame weg. In sommige gevallen hadden de bloedgroepen elkaar tientallen jaren naar het leven gestaan. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de protestants-christelijke of socialistische minderheid het in Tilburg tot begin jaren zeventig bepaald niet gemakkelijk had.’ Tilburg was immers een door-en-door katholieke stad waar de KAB en later het NKV domineerde en de organisatiegraad in de textiel of de werkplaats van de spoorwegen was er hoog. Maar de veel gepreekte harmonie tussen arbeiders en fabrikanten blijkt schijn. Sint Lambertus mag dan lange tijd de grootste vakbond van Tilburg zijn geweest, de hang naar harmonie maakte dat zij in Tilburg de bijnaam de Lamme Bertus kreeg.  Het Gezicht van de Vakbeweging Tilburg bewijst opnieuw dat vakbondswerk mensenwerk is maar vooral, zoals Lodewijk de Waal besloot; ‘vakbondswerk is werk van mensen met karakter, mensen die er toe doen!’

Kees van Kortenhof

April 2014

Het gezicht van de vakbeweging in Tilburg is voor €6,= (inclusief verzendkosten) te bestellen door een e-mail te sturen naar vbg-tilburg@kpnmail.nl. Voor deze prijs is die ook verkrijgbaar in de Tilburgse boekhandel.