Internationaal vakbondswerk centraal op VHV-Vriendenbijeenkomst
“We blijven de steen tegen de berg op rollen”
De zaal in de Burcht van Berlage in Amsterdam was 31 oktober zonder meer goed gevuld. Het onderwerp internationaal vakbondswerk werd deze middag van verschillende kanten belicht. De sprekers blikten terug, maar er werd ook naar de toekomst gekeken.
Zijn we iets opgeschoten?
Astrid Kaag (werkzaam bij Mondiaal FNV) leidde de middagbijeenkomst en legde oudgedienden Tom Etty (FNV) en Jan Jacob van Dijk (CNV) meteen een pittige stelling voor: ‘We zijn sinds 1970 met de bescherming van mens en natuur tegen uitbuiting door multinationale ondernemingen niks opgeschoten.’ Etty en Van Dijk blikten op hun tijd terug aan de hand van enkele concrete gebeurtenissen. Die waren op het scherm aangegeven in bolletjes, zoals de coup in Chili in 1973, het SER-advies Winst van Waarden, de gedragscode voor internationale bedrijven en de anti Wegkijkwet die momenteel onder vuur ligt in het Europees Parlement.
Rechts gespreksleider Astrid Kaag
Beide sprekers vonden het wel te ver gaan om te beweren dat er helemaal geen vooruitgang is geboekt in de afgelopen vijftig jaar. Tom Etty was het meest somber over de vooruitgang. 
Zo noemde hij de gedragscode voor bedrijven van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) uit 1977 “een fopspeen”. Hij gaf enkele voorbeelden uit zijn tijd waar het moeilijk was voor de vakbeweging voet aan de grond te krijgen. Hij noemde Dow Chemical in Terneuzen en autobedrijf Ford in Amsterdam: “De werkgevers zeiden tegen de werknemers dat ze geen lid van een vakbond moesten worden. Ze gaven de werknemers immers een salaris boven het CAO-loon.”
In zijn bijdrage memoreerde Etty nog het feit dat een van de eerste die mondialisering op de agenda zette, en voorzetten deed voor een antwoord vanuit de vakbeweging, Edo Fimmen was. Hij deed dit in 1924, in een boek met de titel ‘Labour’s Alternative: the United States of Europe Or Europe Limited.’1
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO): ‘Gedragscode’ en ‘Verklaring’
Paul van der Heijden (in een artikel uit 2017) spreekt over een ILO ‘gedragscode voor multinationals’, stammend uit 1977.
Via Google of via de website van de ILO is een dergelijke code niet terug te vinden. Wél kwam de ILO in 1977 met de ‘Tripartite Declaration of Principles concerning Multinational Enterprises and Social Policy’, gevolgd door de instelling van een Multinational Enterprises and Responsible Business Conduct Unit (MULTI/RBC), bedoeld om deze verklaring te promoten.
Tom Etty spreekt op 31 oktober over een gedragscode van de OECD, ‘guiding principles’ uit dezelfde periode. Hij noemt deze code ‘een fopspeen’.
Van der Heijden op zijn beurt is niet mals over wat de ILO op dit gebied gepresteerd heeft: “… de ILO heeft grote moeite zich te positioneren in de snelle en omvangrijke ontwikkelingen inzake internationaal MVO. Zij heeft daar de boot volledig gemist.“2
Ook hij noemt de gedragscode van de OECD, maar positioneert die in 1978.
Afgaande op beide uitspraken lijkt de reikwijdte van ILO, noch van de OECD op dit onderwerp bijster groot te zijn. In de huidige tijd, waarin het gezag van internationale afspraken onder grote druk staat is dat geen hoopvol teken.
Nationaal Contactpunt
Jan Jacob van Dijk vertelde over zijn ervaring met het Nederlandse Nationale Contactpunt. Je kon bedrijven die zich niet hielden aan de ILO-Gedragscode daar aanmelden. In een terugblik: “Alleen werkte het Nationale Contactpunt niet met sancties maar drongen ze vooral aan op dialoog.” Etty zei dat het ministerie van Economische Zaken ook niet op de barricaden stonden voor de gedragscode. “Het ministerie wilde bedrijven niet voor de voeten lopen.”
Van Dijk vindt overigens wel dat er op het gebied van ontwikkelingssamenwerking vooruitgang is geboekt. “Ik denk dan bijvoorbeeld aan de totstandkoming van de Mensenrechtenraad in de Verenigde Naties in 1977. De laatste decennia zie je op dat gebied echter wel weer achteruitgang.”
