Weblog ‘Lodewijk de Waal herinnert zich’ (4)

De strijd tegen de files

Herinnert u zich de Carpoolstrook nog? De oorspronkelijke gedachte was dat, door deze extra rijbaan alleen toegankelijk te maken voor auto’s met tenminste drie inzittenden, de doorstroming en het carpoolen zouden worden bevorderd. Er was veel discussie over, aangevoerd door Tjerk Westerterp, zelf voormalig minister van Verkeer en Waterstaat, die zich, alleen rijdend op de carpoolstrook, liet bekeuren. De rechter gaf hem gelijk omdat de wettelijke regels aan alle kanten rammelden.

Voor minister Hanja May-Weggen was het een prestigeproject. Toen de discussie hoog opliep deed ze een beroep op een commissie uit de polder, met de mooie naam Carpoolberaad. Ook de FNV werd daarvoor gevraagd en Johan Stekelenburg vond dat een leuk klusje voor mij.¹ Het werd mijn kennismaking met de wondere wereld van Verkeer en Waterstaat.

Het Carpoolberaad

In het beraad zaten ook Alexander Rinnooy Kan, toenmalig voorzitter van VNO, Guido van Woerkom namens de ANWB, en Frits Spits (omdat hij zo’n toepasselijke naam had, denk ik). Als begeleiding was er een duur adviesbureau ingeschakeld, dat zich vooral bezighield met het verzamelen van krantenknipsels die ons op geschept papier werden aangeboden.
Wij hielden ons vooral bezig met de vraag hoe je kon handhaven dat alleen auto’s met drie of meer inzittenden over de strook mochten rijden, want dat was de manier om congestie tegen te gaan. Om de een of andere reden was er altijd een vrolijke sfeer tijdens die vergaderingen, waarschijnlijk omdat we deze minister niet erg serieus namen.

Zij had met haar ambtenaren bedacht dat camera-controle de oplossing was voor de handhaving. In een vrolijke bui wierp Alexander tegen dat je met een opblaaspop de camera’s kon foppen. Dat ‘nam de minister dan mee’ naar haar ambtenaren, die er, naar ik aanneem, serieus over hebben vergaderd. Het werd op onze volgende bijeenkomst weer besproken, net als het idee om het gewicht van auto’s en inzittenden te controleren. Alexander gaf aan dat ook dat geen sluitende controle opleverde: je kon toch een zware koffer naast de bestuurder leggen, met daarop een opblaaspop. Het werd steeds hilarischer. Met dat beraad werd het niks, ook niet met de carpoolstrook. En onze achting voor de minister ging er evenmin op vooruit. Ik heb eraan overgehouden dat er flink wat geld verspild werd op het ministerie van V&W.²

Rekeningrijden dan maar?

De file-problematiek bleef de aandacht vragen en er werd een oplossing gezocht in het zogenaamde rekeningrijden. Ook daarvoor werd een beraad opgezet, waarin ik wederom participeerde. Op het hoogtepunt werkten er zo’n kleine 200 ambtenaren op het ministerie aan de voorbereidingen en uitwerking daarvan. Een nieuw kabinet met de VVD als fel tegenstander van het rekeningrijden, maakte de 200 ambtenaren overbodig en een hele vleugel van het ministerie kon worden ontruimd. Als ik me realiseer wat al dat gedoe heeft gekost, en dat het niets heeft opgeleverd, word ik wel eens treurig.

Thuiswerken in de lift

Maar er moest toch wel wat gebeuren, en Melanie Schultz van Haegen (minister van Infrastructuur en Milieu) benaderde mij in 2010 om leiding te gaan geven aan een Taskforce om het thuiswerken te bevorderen en automobilisten te bewegen buiten de spits te rijden. Dat werd de Taskforce Mobiliteitsmanagement met het Platform Slim Werken, Slim Reizen. Ik was inmiddels directeur van Humanitas en ik vond het wel een interessante nevenfunctie. Ik kreeg toestemming van het bestuur het in werktijd te doen en mijn inkomsten waren ook van harte welkom bij de penningmeester.

Wij spitsten onze werkzaamheden vooral toe op het bevorderen van het rijden buiten de spits en het op de kaart zetten van thuiswerken. Er waren een aantal enthousiaste bedrijven die er wel voordeel in zagen, zoals KPN en Microsoft. Ook de Rabobank was een trekker van thuiswerken. Maar er was ook veel conservatisme. Ik heb veel discussies gevoerd met werkgevers die de stelling hadden “thuiswerken kan bij ons niet, en buiten de file rijden is ook te lastig”. Uiteindelijk hebben we het thuiswerken wel op de kaart kunnen zetten. In hoeverre het tot vermindering van files leidde, daarover verschilden de diverse onderzoeken die we lieten uitvoeren. Maar, en dat vond ik een belangrijke zaak, werknemers kregen door het thuiswerken meer zeggenschap over hun arbeidstijden. Het thuiswerken kreeg helemaal de wind mee toen het Coronavirus toesloeg. Ik heb toen stiekem wel eens gedacht “hadden wij als taskforce maar zo’n virus gehad.” Inmiddels is Nederland wereldkampioen thuiswerken, en ik ben er wel trots daaraan bijgedragen te hebben.

Is thuiswerken woke?

De laatste tijd is echter waarneembaar dat werkgevers toch de touwtjes willen aanhalen. Ze willen weer meer controle over hun werknemers en krabbelen terug als het gaat om thuiswerken. Het helderst hierin is Donald Trump. Hij heeft verordonneerd dat alle ambtenaren terug naar kantoor moeten (voor zover ze niet ontslagen worden natuurlijk). Hij geeft de ambtenaren per memo een keus: of voortaan naar kantoor komen, of over 8 maanden ophoepelen. Elon Musk blijft natuurlijk niet achter. Hij noemt thuiswerken zelfs ‘moreel verwerpelijk’. Een groot reclamebedrijf in de VS heeft van haar werknemers geëist dat ze tenminste 4 dagen per week op kantoor moeten zijn. Een petitie daartegen van werknemers leverde 20.000 handtekeningen op. Amazon, sowieso een slechte werkgever, verplicht zijn kantoorpersoneel weer de hele week op kantoor te komen.
Nu is dat natuurlijk de VS, en het is niet altijd zo dat altijd alles overwaait naar Nederland. Maar er zijn wel degelijk tekenen dat sommige bedrijven meer aanwezigheid gaan eisen van hun werknemers. Ik zou zeggen, laten we deze verworvenheid verdedigen.

Lodewijk de Waal
maart 2025

‘Dag van de thuiswerker’: de voordelen en de nadelen van thuiswerken

Ook ‘de dag van de thuiswerker’ is er intussen. Een idee van ‘Social Enterprise’ Webmastery.
Voor wie het gemist heeft: dit jaar – 2025 – was dat 16 maart.
Voor website ‘de fitte medewerker’ was het aanleiding om de voor- en nadelen, zowel voor werkenden als voor bedrijven, nog eens overzichtelijk op een rij te zetten.

¹ Johan deed het liever niet zelf; hij had een fikse hekel aan May-Weggen
² Alleen al de strook asfalt op de A1 bij Muiderberg kostte ruim 55 miljoen gulden