Het geheugen van de vakbeweging
FNV Mondiaal bestaat in 2015 veertig jaar en daarom is een boek geschreven over de geschiedenis van de FNV-poot die zich in het bijzonder bezighoudt met ontwikkelingssamenwerking. Het is een mooi en gelaagd boek geworden. Mooi door de opmaak met talloze illustraties, gelaagd omdat niet alleen de hoofdlijn van de geschiedenis wordt verteld, maar ook omdat die hoofdlijn mooi wordt geďllustreerd met allerhande herinneringen aan gevoerde acties en omdat als derde laag vooruit wordt gekeken naar de toekomst van de solidariteit. Piet Hazenbosch recenseert ‘Collega’s wereldwijd’.
Roeland Muskens heeft de periode 1975 – 2015 ingedeeld in vijf perioden. Telkens typeert hij de periode en gaat in op de ontwikkeling. In de eerste periode (1970-1980) beschrijft hij hoe de FNV in de jaren ’70 organisatorisch vorm geeft aan internationale solidariteit en hoe dat mede mogelijk wordt gemaakt door het besluit van de minister van Ontwikkelingssamenwerking, Jan Pronk, de vakcentrales aan te wijzen als medefinancieringsorganisaties. Met behulp van het VMP – het Vakbond Medefinancieringsprogramma – kan de FNV duidelijk invloed uitoefenen op verbetering van arbeidsrechten wereldwijd.
Zwarte jaren tachtig
De tweede periode (1980-1989) kreeg als titel De ‘zwarte’ jaren tachtig. De verbeelding die – zo schrijft Muskens – die in de jaren zestig aan de macht kwam, wordt in de jaren tachtig afgezet. Een sombere tijd, waarin de economische problemen als een donkere deken over Nederland leken te liggen. Ondanks dat zet FNV Mondiaal zijn werk voort. De derde periode (1989-2000) beschrijft de jaren na de val van de Berlijnse Muur, het symbool voor de communistische dictaturen in Oost-Europa. Een periode waarin het neo-liberalisme de heersende ideologie werd, die zijn sporen ook naliet in de manier waarop internationale samenwerking vorm en inhoud kreeg.
De vierde periode bestrijkt de jaren 2000-2008. De wereld globaliseert en we maken kennis met nieuwe vormen van terrorisme, maar ook met nieuwe denkconcepten, zoals het maatschappelijk verantwoord ondernemen, waarin telkens ook een internationale dimensie is te herkennen.
Internationale solidariteit loont
De vijfde en laatste periode duidt de jaren na 2008. De jaren van de economische crisis, die ook gevolgen heeft voor de inspanningen op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. Bezuinigingen spelen een rol, maar ook de komst van sector-convenanten, waarin afspraken over arbeidsnormen in de hele productieketen worden gemaakt. Muskens laat zien dat er veel inspanningen nodig zijn, dat lang niet alles wat aangepakt wordt ook slaagt, maar hij maakt toch vooral duidelijk dat internationale solidariteit loont. Zo laat hij zien dat jarenlang actievoeren succes heeft, want Birma – een beruchte militaire dictatuur – democratiseert. Het is dit en de talloze andere voorbeelden van de activiteiten van FNV Mondiaal die het boek lezenswaardig maken en wie niet alleen wil lezen kan terecht bij de tientallen illustraties, die hier en daar zeker herkenning zullen oproepen.
Hier en daar wordt ook duidelijk dat internationale samenwerking niet altijd even gemakkelijk is. In ons land zijn wij gewend aan geordende arbeidsverhoudingen en aan vakbondsleden met een arbeidsovereenkomst. Maar in Derde Wereldlanden is de informele economie soms groter dan de formele, daar werken mensen zonder arbeidsovereenkomst. Het organiseren van die mensen is niet gemakkelijk, maar het steunen van hun bonden ligt voor de nette Nederlandse vakbeweging niet direct voor de hand. Toch gebeurt dat omdat samenwerking blijkbaar iets van twee partijen is.
Kortom een mooi boek. Geen kritiek? Op blz. 19, waar het WVA ten onrecht een christelijk internationale wordt genoemd en waar de CNV-Actie ‘Kom Over’ in 1975 al de naam krijgt die het pas vanaf 2000 voert. Maar och, details in een boek rijk aan details, maar juist ook met een scherp oog voor de hoofdlijnen van veertig jaar FNV Mondiaal. Lezen dus!
Piet Hazenbosch
November 2015