Weblog ‘Lodewijk de Waal herinnert zich’ (5)
Lintjesregen
In linkse kringen wordt heel verschillend gedacht over het toekennen van koninklijke onderscheidingen. Ik vond (en vind) het een beetje een dubieuze traditie, goed onder woorden gebracht met de uitspraak: ’je vraagt hem niet, je weigert hem niet, en je draagt hem niet’.
Er zijn principiële weigeraars en er zijn mensen die apetrots zijn als ze er een krijgen.
Maar als je een koninklijke onderscheiding ontvangt, weet je zeker dat er mensen zijn die er veel voorbereidend werk in hebben gestoken. En dan is het niet zo aardig tegenover die mensen als je die medaille weigert. Republikeinen zal het koninklijke karakter van de onderscheiding tegenstaan.
Rangen en standen
De eerste keer dat ik te maken kreeg met de aanvraag van een onderscheiding was toen mijn ‘vakbondsvader’ Jan Serlier met pensioen ging. Hij was de man die mij in 1972 bij de NVV bond Mercurius aangenomen had en mij de kneepjes van het vak had geleerd. Jan Serlier was een man met grote verdiensten in het Rotterdamse, en we dachten dat het appeltje-eitje zou zijn als wij hem zouden voordragen. Maar tot onze verrassing werd hem slechts een ‘eremedaille’ toegekend. Jan was een ouderwetse sociaaldemocraat in hart en ziel, dus hij weigerde de onderscheiding niet en hij droeg hem niet.
Bij navraag bleek men zijn ‘rang’ als districtsbestuurder niet hoog genoeg te vinden voor een ‘echte’ onderscheiding. Hoogst onbevredigend, al die rangen en standen.
Een minister mag niet weigeren
Zo nu en dan ontstaat er commotie over de toekenning van de koninklijke onderscheidingen. Minister Faber bestond het in april 2025 niet te willen tekenen voor onderscheidingen voor vrijwilligers, omdat hun activiteiten haar niet bevielen. Andere ministers ondertekenden wel, wat de kwestie praktisch, maar niet erg elegant, oploste.
Wie moet het opspelden?
Zelf ben ik ook betrokken geraakt in een medaillekwestie. Enige maanden voor mijn aftreden zat ik met Agnes Jongerius te overleggen over de vormgeving van mijn afscheid. Toen ik aangaf geen koninklijke onderscheiding te willen, moest ze mij bekennen dat ze die al geregeld had. Weigeren vond ik niet stroken met ‘je vraagt hem niet, je weigert hem niet, en je draagt hem niet’.
Wat te doen? Het werd nog moeilijker toen we ons realiseerden dat de onderscheiding mij opgespeld zou worden door de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Aart Jan de Geus. Ik werd liever door de bliksem getroffen dan dat ik op ons congres van hem iets zou willen ontvangen. Trouwens, we hadden hem helemaal niet uitgenodigd op ons congres.
Onderhandelingen
Er volgde diplomatiek overleg met het kabinet. Ik stelde voor dat Gerrit Zalm mij de versierselen zou opspelden. Daar kon ik dan nog een draai aan geven: ik had immers enige tijd eerder Gerrit op zijn ministerie een zilveren FNV-speld en een bos rode rozen aangeboden. DeTelegraaf had daar nog een leuk verhaaltje van gemaakt.
Maar De Geus accepteerde dat niet en blokkeerde de rol van Gerrit Zalm.
Ons bereikte vervolgens de vraag of ik Balkenende wel acceptabel vond. Ik vond het bijna een onzedelijk voorstel. Ten overstaan van een FNV-congres vol actievoerders kon ik het niet maken net te doen of wij niet anderhalf jaar actie tegen hem hadden gevoerd. Daarmee verdween mijn lintje achter de horizon. Totdat Agnes een brief ontving van De Geus, waarin hij bevestigde dat Agnes haar aanvraag had ingetrokken! Een doorzichtige poging om van het dossier af te komen, want Agnes had helemaal niets ingetrokken.
Diplomatieke oplossing
In dezelfde periode werd ik gebeld door Felix Rhodius, directeur van het Kabinet van de Koningin. Hij vroeg mij of ik ooit mijn onderscheiding had ontvangen.
Toen ik hem het hele verhaal had verteld zei hij, dat als Hare Majesteit een onderscheiding toekent, het niet aan de minister is om die tegen te houden.
Uiteindelijk heb ik uit handen van de burgemeester van Haarlem het lintje voor Officier in de Orde van Oranje-Nassau toch nog gekregen. Dat ligt nu in een doos, samen met de leugenachtige brief van De Geus.
Ik zal het nooit dragen.
Lodewijk de Waal
Oud- FNV- en oud-VHV-voorzitter
Mei 2025