Marinebelevenissen aan het begin van de 20ste eeuw

Herinneringen van Hein van Dugteren

Journaliste en publiciste Ank Benko-van Dugteren heeft omstreeks 2015 in oude familiepapieren het manuscript gevonden van haar grootvader Hein van Dugteren, die van 1936 tot 1951 penningmeester van het NVV is geweest. In wat hij zelf de titel ‘Marinebelevenissen’ heeft gegeven, beschrijft hij zijn ervaringen bij de Marine aan het begin van de 20ste eeuw en vertelt hij over het werk voor de bond. Sinds 2015 staan de 32, door zijn kleindochter bewerkte hoofdstukken online op vakbondshistorie.nl. In de inleidende tekst geeft Ank Benko-van Dugteren in kort bestek de loopbaan van Van Dugteren weer, en vindt u links naar de diverse hoofdstukken.
Inmiddels is ‘Marinebelevenissen’ ook te downloaden als VHV-Digiboek – alle 32 hoofdstukken samen in één pdf-document.

Het manuscript van van Dugteren handelt over het begin van de 20e eeuw, en is geschreven ruim voordat, afgezien van voorlopers als Multatuli, koloniale misstanden en de koloniale oorlog in Indonesië in het volle licht kwamen te staan. Toch herkennen we ook in zijn tekst al stevige kritiek op de Nederlandse koloniale praktijken van die tijd.

Jan Verhagen
(juni 2022)

Inleiding

Hendrik – Hein – van Dugteren werd op 11 april 1886 geboren in Utrecht en overleed op 20 augustus 1967 in Amsterdam. Zijn hele leven heeft in het teken van de weerbaarheid van arbeiders gestaan. Aanvankelijk door verzet tegen wantoestanden bij de Marine, later in zijn activiteiten voor de verschillende vakorganisaties.
In zijn boek, dat hij kortheidshalve ‘Marinebelevenissen’ noemde, beschrijft hij zijn leven totdat hij tekende bij de Marine als ‘een leventje van jongensvrijbuiterij’. In werkelijkheid werkte hij daaraan voorafgaand in een tegelfabriek en in een bakkerij. Slechts twee jaar ging hij naar de lagere school. Na het overlijden van zijn moeder – hij was toen 9 – moest hij thuis blijven om op zijn broers en zusje te passen. Op zijn twaalfde moest hij de ovens in de tegelfabriek leeghalen. Zeventig tot tachtig uur per week. Op zijn dertiende ging hij aan de slag als bakkersleerling. De werkuren werden er niet minder op.
Wat hem precies heeft bewogen om in de herfst van 1899 naar Leiden te reizen om zich aan te melden bij de Kweekschool voor de Zeevaart, is niet duidelijk. In de familie werd gezegd dat hij min of meer vluchtte voor zijn alcoholistische vader, postbode Nicolaas Andries van Dugteren.
Uiteindelijk reisde hij de hele wereld over. Per zeilschip. Op z’n negentiende werd hij tweede secretaris van de Bond van Marinematrozen – in de wandeling de rooie matrozenbond genoemd. Zijn bond fuseerde met de Stokersbond en de Mariniersbond tot Bond van Minder Marinepersoneel. Daarna onder meer lid van de Zeeliedenvereniging De Volharding, de afdeling Amsterdam van de Ambtenarenbond en administrateur bij de Centrale Bond van Transportarbeiders. Uiteindelijk werd hij in 1936 penningmeester van het N.V.V. Dat bleef hij tot zijn pensioen in 1947. Daarna werd hij nog bestuurslid van sanatorium Zonnestraal.

Ank Benko-Van Dugteren
Maart 2015

Inhoudsopgave en links naar de hoofdstukken

Klik hier voor alle 32 hoofdstukken samen in één downloadbaar ‘VHV-Digiboek’

Meer lezen over de vakorganisatie bij de marine op deze website:

• Harry Peer – Bespreking van Johan van de Worp -‘Rood noch Oranje’ – De sociale strijd van de Nederlandse marinematroos, 1870-1914
• Harry Peer: ‘Daar komen de Jantjes’  (gebundelde artikelen uit ‘Solidariteit’)